Eylemlerin Nedenleri, Seyri ve Gelişmeler 

18 Ocak ‘tan beri yani yaklaşık 10 gündür Fransa’da tarım çalışanlarının gittikçe kitleselleşen ve yayılan eylemlerine tanıklık ediyoruz. Aslında Fransa’daki eylemler Almanya, Hollanda, Romanya, Polonya gibi diğer Avrupa ülkelerinde de tarım çalışanlarının biriken öfkesinin bir patlaması olarak görünüyor. Artan tarım giderleri karşısında azalan devlet desteği sonucu gelirde yaşanan ciddi düşüş ve bazı AB düzenlemelerinin gerektirdiği sorumlulukların maliyette neden olduğu artış ve rekabette yol açtığı zorluklar hareketliliği ortaya çıkaran temel nedenler olarak gösteriliyor. Hükümet cephesinden eylemleri sonlandırmaya yönelik tedbir ve girişimler ise talepleri karşılama bakımından çok yetersiz olarak değerlendiriliyor. Tarım ve çiftçi sendikalarından peş peşe gelen açıklamalar eylemlerin ülke geneline yayılarak devam edeceğini gösteriyor.

Eylemlerin Çıkış Noktası ve Seyri

Almanya ve Hollanda’da tarım politikalarına ve çalışanların olumsuz şartlarına karşı başlayan eylemler benzer nedenlerle Fransa, ardından da Polonya, Belçika, İtalya ve İspanya gibi birçok Avrupa ülkesine yayılmış durumda. Eylemler güçlü katılımı ve hızla yaygınlaşması ile ciddi bir ses getirmiş durumda. Nitekim geçtiğimiz hafta, Brüksel’de toplanan AB tarım bakanları da yükselen eylemlerin daha da büyümemesi için neler yapılabileceğine ilişkin acil bir toplantı yaptı. Bakanlar, toplantı sonucunda taleplerin dinlenmesi ve gerekli tedbirlerin alınması yönünde karara vardı. Sendika temsilcilerinin açıklamaları ise eylemlerin birçok ülkede devam edeceğini gösteriyor. Tepkilerin özellikle yardımların azalması ve buna karşın giderlerin artması, ürünlerin üreticiden çok ucuza alınması, yardımlardan yararlanabilmek için yerine getirilmesi gereken idari işlerin çok zaman alması, iklim krizi ve değişikliğinin tarımda yarattığı zorluklar, tarım çalışanlarının izin kullanamaması, AB kriterlerinin getirdiği yükümlülükler ile AB Yeşil Anlaşması’yla buna eklenen çevresel standartlar gibi sorunlardan kaynaklandığı belirtiliyor.

Fransa’da tarım çalışanlarının yaşadıkları olumsuz koşullar ve standartlara karşı hoşnutsuzluğu geçtiğimiz yıldan beri çeşitli biçimlerde dile getirilmekteydi. Geçtiğimiz yıl ‘on marche sur les têtes’ yani ‘kafamızın üstünde yürüyoruz’ sloganı ile yollardaki tabelaların tersine çevrilmesi şeklinde eylemler gerçekleşmişti. Bu şekilde, tarım ve hayvancılık alanında çalışanlarının dünyalarının tersine döndüğü ifade edilmek istenmişti. 

Hem Fransa hem de Avrupa genelindeki patlamada, kapitalist üretim sisteminin girdiği krizi bizlere gösteriyor. Üreticiler neredeyse hiç izin yapamadan, bütün bir yıl boyunca sabahın 5’inde kalkıp, tarlada, çiftlikte ağır işleri yapan olmalarına rağmen artan maliyetler, kesilen destekler nedeniyle işlerini yürütemez hale gelmiş durumda. Tarım ve hayvan ürünleri doğrudan ya da toptancı, komisyoncular aracılığıyla çok düşük ücretlerle alınmasına rağmen piyasaya neredeyse üç-dört katına satışa sunuluyor. Örneğin eylemlerin ilk patlak verdiği süt üretimi ele alındığında çiftçiden bir litre sütün ortalama 46 sente alınırken markete geldiğinde aynı ölçüde sütün fiyatlarının 1,15 eurodan başladığı görülüyor. Buna göre markette fiyat üreticiye ödenenin neredeyse üç katı. Başka bir örneği de domates fiyatları üzerinden vermek mümkün. Uzun domatesin kilosu markette yaklaşık 5,39 euro, salkım domatesinki ise 3,99 euro civarında seyrediyor. Buna karşın domates üreticileri markaların kendisine ödenen fiyatın üzerine %84’e varan kâr marjı eklediğini iddia ediyor. Sorunun bir diğer boyutu ise AB kriterlerine uygun üretim yükümlülüğü olmayan ülkelerden ithal edilen domates fiyatının bir kilo ortalamasının 1, 34 euroya karşılık gelmesi. Çiftçiler, ürünleri daha ucuza mal eden ülkelerden ithal politikasının yerli tarım ve hayvancılık için rekabet edilmesi mümkün olmayan ciddi bir tehdit olarak değerlendiriyor. 

Son günlerde öne çıkan eylemler ise 18 Ocak Perşembe günü Lactalis süt üretim tesisinin önünde üreticiye ödenen süt fiyatlarının çok düşük olması nedeniyle yapılan protesto ile başladı. Oksitanie (Oksitanya) Bölgesi’ndeki farklı belediyelerden çiftçilerin traktör, kamyonlarıyla Toulouse şehrinde toplu eylem yapmasıyla birlikte büyümeye devam etti. Otoyolların uzun süre trafiğe kapatılması, valilikler, tarım bakanlığı gibi idari kurumların önüne gübre, saman balyaları koyulması, şehir merkezlerine hayvanlarla girilmesi gibi farklı biçimlerde gerçekleşen eylemlerle tarım ve hayvancılık alanında yaşanan sorunlara dikkat çekilmeye çalışıldığı görüldü. Ariege Bölgesindeki yol kapatma eyleminde bir sürücünün aracını eylemcilerin üzerine sürmesi sonucunda bir kadın ve 14 yaşında kızı hayatını kaybetti. Bu acı olay tepkileri daha da artırdı.

Başbakan Attal’dan hızlı açıklama: Çiftçilerin Sesini duyduk (!), 

 “Çiftçilerin hayatını mahveden standartlara ve tarımdaki bürokratikleşmeye son verilmelidir”

Eylemlerin tarım ve hayvancılık alanında çalışan geniş kesimlerce destek bulması ve her geçen gün diğer bölgelere de yayılması karşısında hükümetin hızla adım atmaya çalıştığı görüldü. 

26 Ocak Cuma günü, Başbakan Attal, Tarım ve Gıda Bakanı Fesneau ve Ekolojik Geçiş ve Bölgesel Uyum Bakanı Bechu ile birlikte yaptığı açıklamada, çiftçilerin Fransa ve AB gıda üretimindeki önemli rolüne değinerek talepleri için kısa vadeli acil çözüm önerilerini sundukları bir açıklama yaptı. Buna göre;

GNR (gasoil non routier) olarak adlandırılan yol dışı motorin vergilendirilmesine karşı tepkiler kabul edilmiş ve bu vergi artışı tamamen kaldırılmıştır.

Geri ödeme avansı Haziran ayı yerine Şubat’ta verilecektir.

TICPE (remboursement de la taxe de carburant aux transports routiers) olarak adlandırılan ve karayolu taşımacılığı için yakıt vergisinin geri iadesi anlamına gelen indirim 1 Temmuz’dan itibaren doğrudan fatura üzerinden uygulanacak. Böylece çiftçiler maliyetleri artırmak zorunda kalmayacak ve bu uygulama talep edilmese bile bütün çiftçilerin faydalanmasına olanak tanıyacak şekilde uygulanacak. 

Sağlık ve iklim felaketleri çiftçiler için zaten endişe verici olduğundan aynı zamanda çiftlikleri de tehdit etmemelidir. Başbakan, fırtına ve sel sonrası açıklanan tazminatın bir an önce ödenmesi konusunda ısrarcı olacak. 

Çiftlikleri etkileyen Epizootik Hemorajik Hastalığı (EHD) ile ilgili veteriner ücretlerinin karşılanması ile ilgili birim 5 Şubat’ta açılacak. 5Zor durumdaki ve birçok maliyete katlanmak zorunda kalmış olan çiftlikleri desteklemek üzere 50 milyon euroluk bir acil durum fonu hemen valiliklerin kullanımına sunulmuştur. Buna ek olarak veteriner masraflarını karşılama oranı % 80’den %90’a çıkarıldı.

Ciaran fırtınasından etkilenen çiftçiler için uygulanan tazminat tedbirlerinin miktarı iki katına çıkarılacak bir acil durum fonuyla desteklenecek. 

Occitania’da bağcılıkla ilgili bir plan şubat ayı başında Tarım ve Gıda Bakanlığı tarafından acil durum önlemleri ve yapısal önlemlerle birlikte sunulacak. 

PAC (Politique agricole commun)- ortak tarım politikası tedbirlerinin ödenmesi hızlandırılacak.

Açıklamanın devamında “Çiftçilerin hayatını mahveden standartlara ve tarımdaki bürokratikleşmeye son verilmelidir. Bizi beslemek için üretim yapmalarına izin vermek şart” diyen Başbakan Attal, derhal uygulanmasına karar verilen ilk 10 basitleştirme tedbirini ise şöyle sıraladı: 

- Tarım dünyası ile çevre polisi arasında güven çerçevesi oluşturarak, daha iyi diyalog sağlayarak, cezaların orantılı olması ve iyi niyetle uyarlanması sağlanacak.

-İdari kontroller kapsamında bir çiftliğe yılda birden fazla ziyaret yapılmaması için “tek kontrol” oluşturulacak,

- İtiraz sürelerine ilişkin istisnai rejimin, bunları ortak hukukla uyumlu hale getirerek sona erdirilmesi ve bu sürelerin, özellikle ICP (Installations classées protection de l’environnement)- Çevre koruma olarak sınıflandırılan tesisler - prosedürleri ve tarımsal projeler için su çekme izni açısından 4 aydan 2 aya düşürülmesi.

-Fransız Biyoçeşitlilik Ofisi'nin (OFB) departmanlardaki personeli Valilerin denetimi altında çalışacak. OFB, bakanlıklar ve Valiler arasındaki çalışma, Tarım Fuarı'ndan önce, OFB temsilcilerinin çiftliklere müdahale yöntemlerinin geliştirilmesine yönelik koşullar konusunda sonuçlandırmak üzere organize edilecektir.

- Mülkün ve insanların korunmasına yönelik tedbirler ile biyolojik çeşitliliğin korunmasına yönelik tedbirler arasında tutarlılığın sağlanması yoluyla, örneğin çalıların temizlenmesine ilişkin tutarsızlıklara ve çelişkili tedbirlere son verilmesi.

- Riskten korunmaya ilişkin birden fazla düzenleme yerine tek bir düzenleyici çerçeve uygulamaya konulacaktır.

-Tarımsal su yollarının temizliğine ilişkin çerçevenin basitleştirilmesi yönetmelikle gerçekleştirilecektir. Kararname önümüzdeki hafta yayınlanacak. Böylece süreler 9 aydan 2 aya indirilecek.

Sendikalardan Yanıt Gecikmedi: ‘Hiçbir şey Bitmedi, Mücadele Devam Edecek!’

Başbakan’ın tedbirler hakkındaki açıklaması çiftçi sendikaları cephesinde beklentileri karşılamadığı için büyük bir hayal kırıklığı olarak değerlendirildiği görüldü. Ayrıca farklı sendikaların açıklamalarında mücadeleye devam etme kararlığı konusunda ortak bir fikre sahip oldukları da dikkat çekti. 

Fransa’nın tarım sendikası FNSEA‘nın (Ulusal Çiftçi Birlikleri Federasyonu) başkanı Arnaud Rousseau, Başbakanın açıkladığı tedbirler sonrasında yaptığı değerlendirmede, tedbirlerin yetersizliğini belirterek hareketin giderek büyüyeceğini açıkladı. Rousseau, ekim ayından beri ödenmesi gereken Ortak tarım Politikası yardımı, kuş gribiyle ilgili tazminat talepleri gibi birçok talepleriyle ilgili yanıt bulamadıklarını belirterek, hükümet tedbirlerinin öfkeyi dindirmediğini ve daha ileri gitmeleri gerektiğine inandıklarını açıkladı. 

JA (Genç Çiftçiler) Sendikası Başkanı Arnaud Garillot ve Köylü Konfederasyonu Sözcüsü Laurence Maradola da FNSEA’ya benzer şekilde hükümetin tedbir açıklamalarının yetersiz olduğu değerlendirmelerinde bulundular. Maradola’nın mücadelenin nasıl devam edeceği ile ilgili: ‘Bu mutlaka barikatlar olmak zorunda değil, yolda, döner kavşaklarda, süpermarketlerin önünde farklı seferberlik biçimleri olacak, hükümete bunun büyük ölçüde yetersiz olduğunu söylemenin yaratıcı yolları olacak’ ifadesi eylemlerin ilerleyen günlerde çeşitlenerek yaşamın her alanına yayılacağını gösteriyor.

Fransa genelindeki eylemlerin pazar gecesi, pazartesi sabahından itibaren Paris ve çevresine yayılması bekleniyor. Avrupa genelinde de çiftçiler taleplerine yanıt alana kadar eylemlere devam edecekleri yönünde açıklamalara devam ediyor. 

1-Ayrıntılı bilgi için bkz., ‘Avrupa’da “yeşil öfke” hakkında bilinenler: Çiftçiler neden ayaklandı’, https://www.voaturkce.com/a/avrupa-yesil-ofke-hakkinda-bilinenler-ciftciler-neden-ayaklandi/7455462.html, 27/01/2024

2- Ayrıntılı bilgi için bkz., LeMonde, “On marche sur la tête » : l’opération retournement des agriculteurs en colère”, https://www.lemonde.fr/m-le-mag/article/2023/11/30/on-marche-sur-la-tete-l-operation-retournement-des-agriculteurs-en-colere_6203095_4500055.html, 27/01/2024

3- Veriler hakkında bilgi için bkz., ‘Manifestations des agriculteurs : Le prix du lait payé par Lactalis, source de mésinformation sur les réseaux sociaux’, https://www.20minutes.fr/societe/greve/4072409-20240125-manifestations-agriculteurs-prix-lait-paye-lactalis-source-mesinformation-reseaux-sociaux#:~:text=Une%20valeur%20«%20autour%20de%20440%20euros%20»%20pour%20l%27Unell&text=Lactalis%20nous%20indique%20qu%27en,le%20président%20de%20l%27Unell., 27/01/2024 

4- Veriler için bkz., ‘Alimentation : les producteurs de tomates en colère contre les prix pratiqués par la grande distribution’, https://www.francetvinfo.fr/sante/alimentation/alimentation-les-producteurs-de-tomates-en-colere-contre-les-prix-pratiques-par-la-grande-distribution_5789111.html, 27/01/2024

5- Fransa’nın güney batısında yer alan bir bölge

6-Başbakan’ın açıklamasının tam metni için bkz., ‘Annonce au monde agricole’, https://www.gouvernement.fr/communique/annonces-au-monde-agricole, 27/01/2024

7-Sendikaların açıklamaları hakkında ayrıntılı bilgi için bkz., ‘Agriculteurs en colère : malgré les annonces de Gabriel Attal, « rien n’est terminé, la lutte va encore durer ‘, https://www.lemonde.fr/politique/article/2024/01/27/agriculteurs-en-colere-malgre-les-annonces-de-gabriel-attal-rien-n-est-termine-la-lutte-va-encore-durer_6213277_823448.html, 27/01/2024

ADHK Haber Merkezi

27 Ocak 2023